Afgelopen week startte het Agentschap Zorg en Gezondheid met de waarschuwingsfase van het Vlaamse Warmteactieplan. Het was dinsdag, 19 juli 2022, verzengend heet en de voorspellingen duiden erop dat de hitte ook nog zal terugkomen. Zulke hitte brengt vaak verschillende gevaarlijke omstandigheden met zich mee en één daarvan is een verhoogde ozonconcentratie. Verhoogde ozonconcentraties in de onderste luchtlagen van onze atmosfeer kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid. Dit geldt vooral voor deze risicogroepen: kinderen, ouderen en mensen met een chronische (long)aandoening, zoals astma, COPD of emfyseem, etc. Gevoelige of zwakkere luchtwegen zijn dus een risicofactor, maar ook gezonde mensen zonder een specifieke gevoeligheid in het ademhalingsstelsel kunnen last ondervinden van verhoogde ozonconcentraties. Hoe komt dit, en wanneer en waar moet je zeker waakzaam zijn?
Ozon is een gas dat sowieso aanwezig is in de atmosfeer. De schadelijke ozonconcentraties waar we hier over spreken zijn niet de moleculen in onze ozonlaag, hoog in de stratosfeer. Dáár is een hoge concentratie aan ozon wenselijk, omdat deze laag ons beschermt tegen (een deel van) de UV-stralen van de zon. De ozongassen die gevaarlijk kunnen zijn voor onze gezondheid bevinden zich in de onderste lagen van de lucht, waar de hoeveelheid ozon fluctuerend is, afhankelijk van de omstandigheden. Vooral in de zomer, tijdens erg zonnige dagen, kunnen gevaarlijk hoge hoeveelheden ozon ontstaan, door chemische reacties. UV-stralen van de zon zetten een chemische reactie tussen stifstof(di)oxiden en andere (vervuilende) gassen in gang, wat tot verhoogde ozonconcentraties leidt. Er moeten "optimale" omstandigheden zijn, zoals erg veel zonlicht, relatief milde binnenlandse wind en andere vervuilende gassen (stikstof en VOS). Met andere woorden, hete zomerdagen.
Belangrijk om te weten is dat landelijke gebieden (platteland, kleinere dorpen en gemeenten) hogere schadelijke ozonconcentraties kunnen hebben dan stedelijke gebieden met veel verkeer. Ozon, stikstof(di)oxiden en zonlicht zijn continue in hun chemische reactie verwikkeld: stikstof is een vervuilend uitlaatgas dat "helpt" om ozon te doen ontstaan, maar stikstof doet het ook weer verdwijnen. Op plaatsen waar minder (algemeen en industrieel) verkeer is, is er minder stikstof aanwezig om deze chemische reactie die ozon doet verdwijnen gaande te houden, maar de ozon geraakt wél op deze plaatsen door windverplaatsing.
Op de website van de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) kan je dagelijks (zelfs per uur) de ozonconcentratie voor Vlaanderen zien op een kaart. Op de website van de Intergewestelijke Cel voor Leefmilieu (IRCEL) kan je de concentraties voor heel België terugvinden. Op de website Warme Dagen vind je veel info over wat te doen bij (extreme) hitte, in functie van je zelfzorg, de zorg voor je naasten en de zorg voor mensen met gezondheidsrisico's. We geven hier in ieder geval wat essentiële informatie om mee te nemen in het geval van verhoogde ozonconcentraties:
- Onze longen en bloed zijn niet gemaakt om ozon te "verwerken", zoals ze dat wel doen en kunnen met zuurstof. Hierdoor kan ozon een soort van luchtwegontsteking veroorzaken en resulteren in een tijdelijk verminderde longcapaciteit. Andere symptomen kunnen de volgende zijn: prikkende ogen, neus en keel, een benauwd gevoel hebben, hoofdpijn, moeilijk en piepend ademen, etc.
- Vermijd het om buiten inspanningen te doen tijdens de daguren: hoe meer je je inspant, hoe dieper en meer je ademt, en hoe meer ozon je binnenkrijgt. Dit advies geldt voor iedereen en niet alleen de risicogroepen.
- Probeer zoveel mogelijk tijd binnen door te brengen: binnen is er minder ozon dan buiten.
- Mensen met luchtweggevoeligheden en –aandoeningen dienen extra voorzichtig te zijn.
In de apotheek staan we je (persoonlijk, of via de telefoon) graag te woord om je verder te helpen met eventuele zorgen!
Onze bronnen & verdere info:
WMM
IRCEL
Warme dagen
Gezondheid en wetenschap
VRTnws
Agentschap Zorg & Gezondheid
KMI: Ozon info & Weerlegenda
